13. शाक्य संघात प्रवेश

भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म
~लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*********************
प्रथम खंडः बोधिसत्व हे बुद्ध कसे झाले
*********************
भाग पहिला- जन्मापासून परिव्रज्येपर्यंत
*********************
13. शाक्य संघात प्रवेश
( Initiation into the Sakya Sangh )
*********************

1) शाक्यांचा एक संघ होता. वयाची वीस वर्षे झाल्यावर प्रत्येक शाक्य तरुणाला संघाची दीक्षा घ्यावी लागत असे व संघाचे सभासद व्हावे लागे.

2) सिद्धार्थ गौतमाला वयाची वीस वर्षे पुर्ण झाली होती. संघाची दीक्षा घेऊन त्याचे सभासद होण्यास ते योग्य असे वय होते.

3) शाक्यांचे एक सभागृह होते. त्याला ते संथागार (Sansthagar) म्हणत. ते कपिलवस्तू नगरात होते. संघाच्या सभाही (session) ह्याच सभागृहात होत असत.

4) सिद्धार्थाला शाक्य संघाची दीक्षा देण्याच्या हेतुने शुद्धोदनाने शाक्यांच्या पुरोहिताला संघाची सभा बोलाविण्यास सांगितले.

5) त्यानुसार कपिलवस्तू येथील शाक्यांच्या संथागारात संघाची सभा झाली.

6) सिद्धार्थाला संघाचे सभासद करुन घ्यावे म्हणून पुरोहिताने संघाच्या सभेत ठराव मांडला.

7) तेव्हा शाक्यांचा सेनापती आपल्या जागेवर उठून उभा राहिला. संघाला उद्देशून त्याने पुढीलप्रमाणे भाषण केले. "शाक्य वंशातील शुद्धोदनाच्या कुळात जन्मलेला सिद्धार्थ गौतम संघाचा सभासद होऊ इच्छितो. त्याचे वय वीस वर्षे असून तो सर्व दृष्टीने ह्या संघाचा सदस्य होण्यास पात्र आहे. म्हणून त्याला ह्या संघाचे सदस्य करून घ्यावे असे मी सुचवितो. माझी अशी विनंती आहे की, या प्रस्तावाच्या विरुद्ध असणाऱ्यांनी आपले मत व्यक्त करावे."

8) या सूचनेविरुद्ध कोणीही बोलले नाही. सेनापती पुन्हा म्हणाला, "मी दुसऱ्यांदा सांगतो की, जे कोणी या ठरावाच्या विरुद्ध असतील त्यांनी बोलावे."

9) ठरावाविरुध्द बोलण्यास कोणीही उभे राहिले नाही. सेनापतीने पुन्हा म्हटले, "मी तिसऱ्यांदा सांगतो की, जे कोणी ह्या ठरावाविरुध्द असतील त्यांनी बोलावे."

10) तिसऱ्या वेळीसुद्धा कोणीही ठरावाविरुध्द बोलले नाही.

11) शाक्यांचा असा नियम होता की, एखाद्या ठरावाशिवाय त्यांच्या संघात कोणतीही चर्चा होऊ शकत नव्हती व कोणताही ठराव तीन वेळा संमत केल्याखेरीज तो संमत झाला असे जाहीर करता येत नव्हते.

12) सेनापतीने मांडलेला ठराव तीन वेळा बिनविरोध संमत झाल्यामुळे सिद्धार्थाचा शाक्य संघात अंतर्भाव करुन तो संघाचा सदस्य झाल्याचे जाहीर करण्यात आले.

13) नंतर शाक्यांचा पुरोहित उभा राहिला व त्याने सिद्धार्थाला आपल्या जागी उभे रहावयास सांगितले.

14) सिद्धार्थाला उद्देशून तो म्हणाला, "तुला सभासद करुन घेऊन संघाने तुझा बहुमान केला हे तू मानतोस ना?"
"होय महाराज," सिध्दार्थ उत्तरला.

15) "संघाच्या सभासदत्वाची बंधने(obligation) तुला ठाऊक आहेत का?"
"नाही महाराज. पण ती जाणून घेतल्याने मला आनंद वाटेल." सिद्धार्थ उत्तरला.

16) पुरोहिताने म्हटले, "प्रथम तुला मी संघाच्या सभासदाची कर्तव्ये काय आहेत ती सांगतो." असे म्हणून तो पुरोहित त्याला संघाच्या सभासदाचे एक एक कर्तव्य सांगू लागला:

"i) तू संघाच्या हितसंबंधाचे संरक्षण तन-मन-धनपूर्वक केले पाहिजे.

ii) संघाच्या सभांमधून तू गैरहजर राहता कामा नये.

iii) कोणत्याही शाक्याच्या वर्तनात तुला दिसून येणारे दोष तू कोणत्याही प्रकारची भिती किंवा भीड न बाळगता उघडपणे बोलून दाखविले पाहिजे. (without fear or favour)

iv) तुझ्यावर कोणी दोषारोप ठेवला तर तू रागावून जाता कामा नये. परंतु तू जर अपराधी असशील तर तू तसे कबूल केले पाहिजे. अथवा निरपराध असशील तर तू तसे सांगितले पाहिजे."

17) पुरोहित पुढे म्हणाला, "यानंतर मी तुला संघाच्या सभासदत्वाला तू अपात्र कसा ठरु शकशील ते सांगतो:

*i) तू बलात्कार केल्यास सभासद राहू शकणार नाही.

*ii) तू कोणाचा खून केल्यास संघाचा सभासद राहू शकणार नाही.

*iii) तू चोरी केलीस तर संघाचा सभासद राहू शकणार नाही.

*iv) तू खोटी साक्ष दिल्याचा तुझ्यावर आरोप सिद्ध झाला तर तू संघाचा सभासद राहू शकणार नाही.

18) सिद्धार्थाने म्हटले, "महाराज, शाक्य संघाच्या शिस्तपालनाचे नियम मला सांगितल्याबद्दल मी आपला आभारी आहे. मी त्या नियमांचे त्यांच्या शब्द व आशयासहित पालन करण्याचा आधिकाधिक प्रयत्न करीन, अशी मी आपणास खात्री देतो."

 

☘🌿🌸🌷🌸🌿☘
*********************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुध्द आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात: १४. संघाशी संघर्ष
*********************