3. धम्मदीक्षेचे दोन प्रकार

भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म~
लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
दुसरा खंड- धम्मदीक्षेची मोहीम
*************************
भाग पहिला- बुद्ध आणि त्यांचा विषादयोग
Buddha and His Vishad Yoga
*************************
3. धम्मदीक्षेचे दोन प्रकार
Two types of conversion
*************************

1) बुद्धांच्या योजनेत धम्मदीक्षेला दोन अर्थ आहेत.

2) ज्याला संघ म्हटले जाते त्या भिक्खूवर्गाचा सभासद होणे हा धम्मदीक्षेचा एक अर्थ.

3) बुद्धांच्या धम्माचा उपासक किंवा सामान्य अनुयायी (Upasaka or lay follower) म्हणून गृहस्थाने धम्मदीक्षा घेणे हा दुसरा अर्थ होय.

4) भिक्खू आणि उपासक यांच्या जीवनमार्गात चार बाबी वगळल्यास कोणताही फरक नाही.

5) उपासक हा "गृहस्थच" (a householder) राहतो तर भिक्खू हा "गृहहीन" परिव्राजक बनतो (a homeless wanderer).

6) उपासक आणि भिक्खू या दोघांनाही आपल्या आयुष्यात काही नियमांचे पालन करावे लागते.

7) भिक्खूंच्या बाबतीत या नियमांचे उल्लंघन दंडनीय (punishable) ठरते. उपासकाच्या बाबतीत हे नियम म्हणजे आज्ञा होत (precepts). त्याने आपल्या सामर्थ्यानुसार, क्षमतेनुसार त्या शीलांचे जास्तीत जास्त पालन करावयाचे असते.

8 ) उपासकाला संपत्ती बाळगता येते. भिक्खूला ती बाळगता येत नाही.

9) उपासक होण्यासाठी कोणताही "विधी-समारंभ" करावा लागत नाही.

10) भिक्खू होण्यासाठी "उपसंपदा" नावाचा संस्कारविधी करावा लागतो.

11) बुद्धांनी त्यांच्याकडे दीक्षेसाठी आलेल्यांना, त्यांच्या त्यांच्या इच्छेनुसार भिक्खू किंवा उपासक बनविले.

12) आपण भिक्खू व्हावे असे वाटल्यावर कोणत्याही उपासकाला भिक्खू होता येते.

13) जर भिक्खूने आपल्या मुख्य व्रतांचा भंग केला (a breach of major vows) तर तो भिक्खू राहात नसे. किंवा भिक्खूसंघाचे सभासदत्व सोडून देण्याची त्याची इच्छा असली, तर तो भिक्खू राहत नसे.

14) ज्यांची नावे पुढील पृष्ठांत आली आहेत त्यांनाच तथागत बुद्धांनी दीक्षा दिली असे समजू नये.

15) जी निवडक उदाहरणे दिली आहेत, ती आपल्या धम्माची शिकवण देण्याच्या किंवा आपल्या भिक्खूसंघात प्रवेश देण्याच्या बाबतीत बुद्धांनी कोणत्याही प्रकारे स्त्री-पुरुषभेद किंवा जातीभेद मानला नाही, हे दाखविण्यासाठीच निवडली आहेत.

*****************************
(दुसरा खंड, भाग पहिला समाप्त)

*****************************
क्रमश: .....
रोज वाचा, "बुद्ध आणि त्यांचा धम्म"
पुढील भागात:
भाग दुसरा- परिव्राजकांची धम्मदीक्षा
१. सारनाथ येथे आगमन
*********************