5. कुष्ठरोगी सुप्रबुद्धाची धम्मदीक्षा

भगवान बुद्ध आणि त्यांचा धम्म
~लेखक: डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
*************************
दुसरा खंड- धम्मदीक्षेची मोहीम
Campaign of Conversion
*************************
भाग सहावा- कनिष्ठ आणि सामान्यजनांची धम्मदीक्षा
Conversion of the Low and the Lowly
*************************
5. कुष्ठरोगी सुप्रबुद्धाची धम्मदीक्षा
Conversion of Supprabuddha, the Leper
*************************

1) एकदा भगवंत राजगृहाजवळील वेळूवनात जेथे खारींना दाणे चारले जात असत त्या ठिकाणी राहात होते.

2) त्या सुमारास राजगृहात *सुप्रबुद्ध* नावाचा एक दीन, दुःखी आणि दरिद्री असा कुष्ठरोगी राहत होता.

3) त्यावेळी एका मोठ्या जनसमुदायात बसून भगवंत धम्माचा उपदेश करीत होते.

4) कुष्ठरोगी सुप्रबुद्धाने तो जनसमुदाय दुरूनच पाहिला आणि तो विचार करू लागला, "त्या ठिकाणी पलीकडच्या बाजूला अन्नाची- ते बरे असो की वाईट असो- भिक्षा वाढली जात आहे हे निःसंशय समजा. मी पलीकडच्या जमावाकडे गेलो तर मला देखील थोडेसे बरेवाईट अन्न खायला मिळेल."

5) म्हणून सुप्रबुद्ध त्या जमावाजवळ गेला आणि उपदेश करीत असलेल्या तथागतांना त्याने त्या प्रचंड समुदायात पाहिले. तथागतांना पाहून त्याच्या मनात विचार आला, "नाही, या ठिकाणी अन्नाची भिक्षा वाढली जात नाही. श्रमण गौतम या लोकांना आपल्या धम्माचा उपदेश करीत आहेत. मीही त्यांचा उपदेश ऐकला तर काय हरकत आहे?"

6) म्हणून एका बाजूला बसून तो विचार करू लागला, "मी देखील हा उपदेश ऐकेन."

7) त्या संपूर्ण जनसमुहाचे विचार आपल्या विचारशक्तीने जाणणारे तथागत स्वतःशीच म्हणाले, "येथे उपस्थित असलेल्यांपैकी सत्याचे आकलन करण्यास कोण समर्थ असावा बरे?" नंतर त्या समुदायात बसलेल्या सुप्रबुद्ध कुष्ठरोग्याला त्यांनी पाहिले आणि त्याला पाहिल्याबरोबर त्यांनी जाणले की, "हाच सत्याचे ग्रहण करू शकेल."

8) म्हणून सुप्रबुद्धासाठी तथागतांनी प्रवचन केले आणि त्यांत भिक्षा देणे(दान), पवित्र जीवन(शील) आणि सुखमय(स्वर्गीय) जग या विषयांवर उपदेश दिला. त्यांनी विषयावासनांचा क्षुद्रपणा आणि दुष्टपणा स्पष्ट करून सांगितला आणि वासनांपासून मुक्त होण्याचा लाभही दाखवून दिला.

9) कुष्ठरोगी सुप्रबुद्धाचे अंतःकरण मृदु, लवचिक, बंधमुक्त, प्रमुदित आणि श्रद्धापूर्ण झाल्याचे भगवंतांनी जेव्हा पाहिले तेव्हा त्यांनी त्याला बुद्धाचा सर्वश्रेष्ठ धम्म सांगितला. *म्हणजेच दुःख, दुःखाचे कारण, दुःखनिरोध आणि दुःखनिरोधाचा मार्ग यांचा उपदेश केला.*

10) *निष्कलंक असे शुभ्र वस्त्र ज्याप्रमाणे कोणताही रंग धारण करण्यास तयार असते,* त्याप्रमाणे सुप्रबुद्धाच्या अंत:करणात, तो त्याच स्थळी बसला असताना *ज्याला आरंभ आहे त्याला अंत असलाच पाहिजे, या सत्याची शुद्ध आणि निष्कलंक जाणीव उत्पन्न झाली.* सुप्रबुद्धाने सत्य पाहिले. तो सत्याप्रत पोहोचला. त्याला सत्याचे ज्ञान झाले. तो सत्यात निमग्न झाला. तो संदेहाच्या पलीकडे गेला. *संदेहमुक्त* झाला. त्याच्यामध्ये विश्वास उत्पन्न झाला आणि आणखी कशाचीही गरज नसल्यामुळे, तथागतांचा उपदेश आत्मसात केल्यामुळे तो आपल्या जागेवरुन उठला, त्यांच्या जवळ गेला आणि तेथे एका बाजूला बसला.

11) याप्रमाणे बसल्यानंतर तो भगवंतांना म्हणाला, "सर्वोत्तम! हे भगवन, सर्वोत्तम! ज्याप्रमाणे पतिताला वर उचलावे, लपलेल्याला शोधून काढावे, गांगरून गेलेल्याला मार्ग दाखवावा आणि 'ज्यांना पाहण्याची इच्छा आहे त्यांना साकार पदार्थ पाहता येतील' असे म्हणून अंधारात प्रकाश दाखवावा, त्याप्रमाणे भगवंतांनी निरनिराळ्या पद्धतींनी सत्याचे विवरण केले. भगवान, मी देखील बुद्ध, धम्म आणि संघ यांना शरण आलो आहे. या क्षणापासून आयुष्याच्या अंतापर्यत आपला शरणागत उपासक म्हणून भगवंतांनी माझा स्वीकार करावा."

12) नंतर भगवंतांच्या पवित्र वाणीने चैतन्ययुक्त, सिद्ध आणि जागृत झालेल्या व समाधान पावलेल्या कुष्ठरोगी सुप्रबुद्धाने तथागतांच्या उपदेशाचे स्तुतिपूर्वक स्वागत करून त्यांचे आभार मानले आणि आपल्या जागेवरून उठून, भगवंतांना वंदन करून तो तेथून निघून गेला.

************************
*भाग सहावा समाप्त*
************************